Coercion apparatus of collaborationistic administration of occupied Serbia has been depicted in some details along with explanations on impact and efficiency of this apparatus in regards to providing needed forced labour for German economy.

Organi prinude Nedićeve vlade

Za obezbeđivanje vlasti i njene verodostojnosti, kao i za sprovođenje ovako proklamovanih ciljeva, nije bila dovoljna samo propaganda. Jedna od osnovnih pretpostavki kako za umirivanje pobunjene zemlje, tako i za sprovođenje represivnih mera u interesu i po nalogu okupatora bio je i domaći aparat prinude. Istovremeno, sa vrlo konkretnim zadacima, njegovo postojanje – makar i u rudimentarnom obliku – bilo je značajna psihološka činjenica koja je donekle lečila povređeni nacionalni ponos i verovatno ulivala određeno samopouzdanje predstavnicima domaćih vlasti. Kao što je rečeno, aparat prinude počeo je da se obnavlja već u maju 1941. stvaranjem žandarmerije. Tokom septembra i oktobra te godine, osnovano je 10 dobrovoljačkih odreda. Njihova komanda je osnovana sredinom septembra a na čelo joj je postavljen pukovnik Kosta Mušicki. Sastav su činili uglavnom đaci, studenti, ali i radnici i činovnici, zanatlije i seljaci, kao i izbeglice. Ovi dobrovoljci su bili pristalice nacionalističkog pokreta »Zbor« politički i ideološki bliskog nacistima kome je na čelu bio dr Dimitrije Ljotić. Pored toga postojali su dobrovoljački odredi pod komandom bivših jugoslovenskih oficira, na čelu sa generalom Stevom Radovanovićem. Od njih je početkom 1943. godine stvoren Srpski dobrovoljački korpus  koji je imao 5 bataljona i 3.650 ljudi. Naredne godine broj njegovih vojnika je narastao do oko 4.800. Cilj mu je bio borba protiv komuniza, četnika Draže Mihajlovića, Jevreja, masona i stvaranje nezavisne Srbije uz oslonac na Nemačku, a uz vojnu obuku, vojnici su slušali i politička predavanja. Korpus je bio pod neposrednom komandom komandujućeg generala u Srbiji, tj. samo je po imenu bio srpski. Pored toga, u vreme stvaranja Nedićeve vlade nemačkim i srpskim vlastima su se na raspolaganje stavili i četnici Koste Pećanca.

Iz žandarmerije se u februaru 1942. razvila Srpska državna straža (SDS). Delila se na gradsku, poljsku i pograničnu stražu, a glavni ciljevi su joj bili, kao i dobrovoljačkim odredima, borba protiv komunizma i četnika. SDS je bila podređena ministru unutrašnjih poslova, ali je HSSPF Majsner, koji je i bio inicijator njenog stvaranja, imao nadzor nad njom i komandovao joj u policijskim stvarima. Do maja 1942. godine SDS je imala svoje komande na terenu, a od tada su, da bi se skratio komandni lanac i ubrzalo dejstvo, zapovedništvo nad njima preuzele policijske oblasne komandanture i okružni policijski punktovi (Polizei-Gebietskommandanturen und Polizei-Kreisstellen). U to vreme jedinice SDS su imale oko 15.758 ljudi.

Zbog slabe ishrane, higijene i opreme dolazilo je do dezertiranja, tako da je SDS u julu 1942. imala 649 oficira i 14.832 vojnika.  Oprema i ishrana članova SDS je bila ispod onih koje je dobijao Vehrmaht, čime je trebalo pokazati da srpski narod mora da svojim resursima služi Rajhu. Međutim, budući da je ovakvo stanje izazvalo nezadovoljstvo koje je počelo da se primećuje početkom 1943. godine, Majsner je kod GBW isposlovao da SDS dobije ishranu kao vojnici Vehrmahta. Ovakav tretman pripadnika SDS i njihov nedovoljan broj, uticali su na njenu efikasnost, što je, kako ćemo videti, uticalo i na privođenje ljudi na prinudni rad. Nemačke vlasti su se vrtele u začaranom krugu nepoverenja prema naoružanim srpskim odredima, ne dozvoljavajući im da brojčano i tehnički ojačaju. Istovremeno, slabost nemačkih i srpskih organa prinude onemogućiće efikasno sprovođenje politike okupatora prema stanovništvu. Gledano s ekonomskog stanovišta, oružane formacije su predstavljale dodatno odvajanje dela radne snage od produktivnog rada u vreme kada je broj radnih ruku i onako bio umanjen boravkom velikog broja ratnih zarobljenika u Nemačkoj. Izdržavanje neproduktivnih oružanih jedinica (koje uz to nisu uspevale da na zadovoljavajući način obave posao zbog kojih su stvorene) predstavljalo je dodatan teret državnoj kasi.

Previous Section | Content | Next Section